De ondergang van de Barham

De ondergang van de Barham is een van de meest besproken rampen uit de Tweede Wereldoorlog. En dat kwam niet alleen door de even spectaculaire als afschuwelijke filmopnamen die ervan werden gemaakt.

De Barham was al een oud schip. Ze was een zogeheten super-dreadnought, een vroege variant van het slagschip. Samen met vier andere schepen, waaronder de Warspite en de Valiant vormde ze de Queen Elizabeth-klasse. Ze werden in de jaren tien van de vorige eeuw gebouwd en hadden dus de Eerste Wereldoorlog al meegemaakt.

Met 33 duizend ton waterverplaatsing en een lengte van tegen de 200 meter waren het grote schepen. De door 56 duizend pk aangedreven twee schroeven lieten hen 24 knopen varen. In hun begintijd werden de Queen Elizabeth-schepen beschouwd als de machtigste marineschepen ter wereld. Ze hadden ruim duizend man aan boord. Ze waren stevig bewapend, onder andere met vier dubbele 15 inch-kanonnen (381 mm). De bepantsering was op sommige plekken 35 cm dik. Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog was hun reputatie al tanende. Ze konden nog net meekomen met nieuwere slagschepen, en dat deden ze dan ook. Behalve de Barham overleefden alle Queen Elizabeth-schepen de oorlog.

De Barham, genoemd naar een vroeg negentiende-eeuwse admiraal, verkeerde in de Tweede Wereldoorlog voornamelijk op de Middellandse Zee. Ze bracht per ongeluk een eigen begeleidingsschip tot zinken, maar ze had ook een aandeel in het tot zinken brengen van een zware Italiaanse kruiser en het beschadigen van een slagschip van Vichy-Frankrijk.

Getroffen

Op 25 november 1941 voer de Barham 80 kilometer uit de kust van Egypte in gezelschap van twee andere slagschepen en acht jagers. Om 16.25 uur werd ze getroffen door torpedo’s van de Duitse U-boot U-331. De U-boot had de Britse schepen gevonden aan de hand van hun motorgeluid en vuurde van 375 meter afstand vier torpedo’s af op de Barham. De commandotoren van de U-boot kwam onbedoeld even boven water en werd vanaf een van de jagers van zeer dichtbij onder vuur genomen, tevergeefs. De U-boot dook in paniek tot 275 meter diep, dubbel zo diep als toegestaan, maar overleefde de confrontatie zelfs zonder schade.

Zo niet de Barham. Drie van de vier torpedo’s raakten haar midscheeps. Ze kapseisde razendsnel naar bakboord en vier minuten na de torpedo-inslag waren er kolossale explosies in twee munitiemagazijnen, waarna het schip zonk. Het mag een wonder heten dat nog 396 opvarenden werden gered. 859 man kwamen om (de getallen zijn niet helemaal zeker). Het was de eerste en enige keer dat een ‘kapitaal schip’ door een onderzeeboot tot zinken werd gebracht.

Geheim

Voor de Britse admiraliteit was de ondergang van de Barham een zware dreun. In een poging de Duitsers in het ongewisse te laten en het moreel van de eigen bevolking niet te ondermijnen, werd de ramp aanvankelijk geheim gehouden. De filmopname werd in beslag genomen en pas na 1945 vrijgegeven. Zelfs de kerstkaarten die de omgekomen zeelieden al hadden gepost, werden normaal bezorgd. Pas na een paar weken kregen de nabestaanden van de slachtoffers bericht, maar met het uitdrukkelijke verzoek er met niemand over te praten. Op 27 januari 1942, twee maanden na de ramp, erkende de Britse regering eindelijk de ondergang van de Barham. Tot dan toe had de bemanning van de U-331 niet geweten wat ze eigenlijk naar de kelder hadden gejaagd.