Focke-Wulf Condor, voorbode van onheil

Vooral in de eerste jaren van de Tweede Wereldoorlog was de Focke-Wulf Condor gevreesd onder zeelieden die in konvooi voeren. Het toestel was meestal een voorbode van naderend onheil.

Churchill noemde de Focke-Wulf Fw 200 Condor de ‘gesel van de Atlantische Oceaan’. Het viermotorige vliegtuig was in de begintijd nog niet eens in gebruik als bommenwerper, maar als verkenner. Als een Condor je gezien had, kon je er bijna zeker van zijn dat er een groep U-boten op je af zou komen. De belangrijkste taak van de Condor was om konvooien op te sporen en hun positie door te geven aan het centrale duikbotencommando in Noord-Frankrijk. Vanuit de lucht waren konvooien in de uitgestrekte oceaan nu eenmaal gemakkelijker te vinden dan vanaf net op of onder de zeespiegel. De zwaar rokende schoorstenen van de stoomschepen hielpen daarbij. Het sterke punt van de Condor was zijn grote bereik. Het toestel kon verder dan enig ander vliegtuig de oceaan op.

De Focke-Wulf Fw 200 was van origine helemaal geen militair vliegtuig, maar een vredig verkeersvliegtuig. Zelfs de belangrijkste Britse luchtvaartmaatschappij (BOAC) vloog ermee, en het was uitgerust met Amerikaanse motoren. Het toestel was in de late jaren dertig ontwikkeld voor de Lufthansa, om er ’s werelds eerste transatlantische vluchten naar de Verenigde Staten mee uit te voeren. In augustus 1938 vloog de Condor voor het eerst non-stop van Berlijn naar New York, een tocht van bijna 25 uur. Gedurende een korte periode was de Condor het beste verkeersvliegtuig op de markt. Het kon 26 passagiers vervoeren en dankte zijn grote bereik aan zijn vlieghoogte van 3 kilometer; zo hoog als mogelijk is zonder drukcabine. Bijzonder was dat het een landvliegtuig was; in die periode werd gedacht dat lange-afstandsvluchten beter konden worden gedaan door vliegboten. Met de komst van de Boeing 307 in 1940, die ook geschikt was voor transatlantische vluchten, kwam een einde aan de vooraanstaande positie van de Condor op de civiele markt.

Luftwaffe

De militaire toepassing van de Condor begon met een zoektocht van de Japanse marine naar een verkenningsvliegtuig voor lange afstanden over zee. Voor die toepassing was lichte bewapening nog afdoende. De Luftwaffe, die de grootste klant van de Condor zou worden, verlangde zwaardere bewapening. Er kwam geschut aan de neus en in de staart en voorzieningen om bommen tot 5400 kilo mee te voeren. De Amerikaanse motoren werden uiteraard vervangen door Duitse. De bemanning bestond doorgaans uit vijf koppen. Ondanks de zware bewapening was de voornaamste taak aanvankelijk het opsporen van konvooien, zodat die door U-boten konden worden belaagd. Toch bezorgde de Condor zelf de geallieerde koopvaardijvloot ook heel wat schade.

Om een schip te bombarderen moest de Condor heel laag vliegen. Er werden dan betrekkelijk lukraak drie of meer bommen gegooid – dan was er bijna altijd wel eentje raak. Pas nadat er betere bommenrichters waren kon er preciezer worden gebombardeerd. Vanaf dat moment begonnen Condors ook magnetische mijnen uit te werpen.

De overmacht van de Condors duurde nauwelijks anderhalf jaar. Daarna konden ook geallieerde vliegtuigen zoals de Catalina en de Sunderland de Atlantische oceaan bestrijken. Bovendien werden de koopvaardijschepen steeds vaker voorzien van afweergeschut, en waren er steeds meer marineschepen beschikbaar om de konvooien te begeleiden. Vanaf midden 1941 kregen de Condors opdracht om konvooien zoveel mogelijk te mijden. De rol van zeeverkenner werd toebedeeld aan de driemotorige BV 138 Seedrache vliegboot, door geallieerden ‘vliegende klomp’ genoemd.

Voor de Condor restte de betrekkelijk nederige rol als transportvliegtuig, bijvoorbeeld voor vervoer van troepen en materiaal voor de voor Duitsland desastreus verlopen Slag om Stalingrad (augustus 1942 tot februari 1943). De productie van de Condor eindigde in 1944. Toen waren 276 toestellen geleverd.